Jeśli oglądacie „Czarnobyl 1986”, to przestańcie. Serial HBO miażdży go pod prawie każdym względem

„Czarnobyl 1986” to okropnie nudny, nijaki i uderzający w propagandowe tony film. Nie ma żadnego sensu udawać, że jest inaczej. Trudno to zresztą traktować w kategorii jakiegokolwiek zaskoczenia. Na długo przed premierą produkcji było wiadomo, że rosyjska odpowiedź na „Czarnobyl” będzie przynajmniej w jakiejś części motywowana politycznie. Tamtejszym propagandzistom nie spodobało się bowiem, że miniserial HBO i Sky dosyć brutalnie obszedł się z jakością radzieckiej klasy politycznej. Od tego czasu minęło wiele lat, system zmienił się z autorytarnego na (w teorii) demokratyczny, ale krytykowanie tamtejszych polityków wciąż musi pociągnąć za sobą reakcję Moskwy.

Nadeszła ona pod postacią pół-romansu, pół-dramatu katastroficznego wyreżyserowanego przez Danila Kozlovsky'ego. Polscy widzowie dostali szansę na obejrzenie produkcji dzięki Netfliksowi i bardzo chętnie z niej skorzystali, udowadniając tym samym, że zainteresowanie katastrofą reaktora jądrowego w Czarnobylu bynajmniej nie wygasło. Nie dziwi mnie to i nie mam zamiaru czepiać się widzów, że chcą ponownie zetknąć się z dramatem mieszkańców Prypeci. Tylko czy „Czarnobyl 1986” naprawdę jest najlepszym sposobem, żeby to zrobić? Nie. „Czarnobyl” HBO nie był może idealnym serialem, ale właściwie pod każdym względem przerasta rosyjski film o głowę.

Obie wspomniane produkcje zostały oparte na wydarzeniach z kwietnia 1986 roku, gdy nastąpiła słynna katastrofa elektrowni atomowej znajdującej się na terenie dzisiejszej Ukrainy. W wyniku awarii doszło wówczas do przegrzania się rdzenia reaktora, wybuchu wodoru i olbrzymiego pożaru, a co za tym idzie wysłania w atmosferę substancji promieniotwórczych. Moment eksplozji pokazują tak „Czarnobyl”, jak i „Czarnobyl; 1986”, ale serial HBO prezentuje całą serię popełnionych wcześniej błędów i niedopatrzeń. Twórcy dołożyli dużych starań, żeby oddać powody katastrofy z dużą dokładnością i autentyzmem.

W rosyjskim filmie na ten temat niczego się nie dowiemy. Jednego dnia Prypeć żyje swoim codziennym życiem, a następnego dochodzi do wybuchu. Trudno powiedzieć, czy taki był zamiar reżysera i scenarzystów, ale w ten sposób całe zdarzenie nabiera cech katastrofy naturalnej. Co bynajmniej nie jest prawdą. „Czarnobyl 1986” skupia się na pokazaniu bohaterstwa i cierpienia pierwszych strażaków oraz sanitariuszy przybyłych na miejsce katastrofy. Robi to całkiem nieźle, a poczucie prawdziwości zwiększa fakt, że zdjęcia kręcono w pobliskim mieście Kurczatow, gdzie znajduje się działająca elektrownia atomowa podobna do tej w Czarnobylu.

Im dalej w las, tym autentyzm filmu coraz bardziej schodzi na dalszy plan. W kolejnych scenach widzimy co prawda kilka wiarygodnych scen ze szpitali, gdzie przewożono napromieniowane osoby, ale plan otworzenia zaworów i wypuszczenia wody z reaktora oraz późniejsze działania tzw. likwidatorów są bardzo fabularyzowane. Znacznie bardziej niż w serialu HBO, a nawet na niego narzekano z powodu podkręcania tamtejszych zdarzeń. „Czarnobyl 1986” próbuje też pokazać ZSRR jako miejsce bogatsze niż było w rzeczywistości, dlatego ochotnikom obiecane zostaje leczenie w specjalistycznej klinice w Szwajcarii. Oczywiście nic takiego nie miało miejsca.

Zwycięzca: „Czarnobyl”

Większość bohaterów produkcji z 2019 roku to postaci historyczne, ich nieco sfabularyzowane wersje lub mieszanki kilku różnych osób. Inaczej jest w przypadku dostępnego na Netfliksie filmu, gdzie znajdziemy tylko garstkę autentycznych osób. Żadna z nich nie pełni zresztą istotnej roli dla fabuły. W poświęconych im epizodach mają dodać tylko nieco smaczku całej historii. Niestety, okazuje się to dużym problemem, bo wymyślony na potrzeby produkcji romans zupełnie się nie broni. To okropnie schematyczna, przewidywalna i pozbawiona głębi opowieść.

Kozlovsky'emu zależało najbardziej na pokazaniu bohaterstwa zwykłych ludzi, ale poszedł przy tym za bardzo w patos i uproszczenia. W serialu mamy również do czynienia z wątkami fikcyjnymi (chodzi m.in. o działania Uliany Chomiuk granej przez Emily Watson), ale one pełnią tam jakąś rolę. Pozwalają widzowi dowiedzieć się więcej o życiu w ZSRR, panującej tam korupcji i wiążącej ręce biurokracji. Z romansu w „Czarnobyl 1986” nie wynika nic ponad łzawą historyjką o dwójce zakochanych, którzy nie są w stanie się na stałe związać.

Zwycięzca: „Czarnobyl”

Pod tym względem obie produkcje są najbliżej remisu. „Czarnobyl” wygląda lepiej, ale też mógł się pochwalić wyraźnie większym budżetem. Znajdziemy tam więcej efektownych scen z wnętrza elektrowni atomowej i tych pokazujących późniejsze działania mające na celu deeskalację zagrożenia kolejnym wybuchem. Duże wrażenie na widzach zrobiła m.in. sekwencja pokazująca przelot helikoptera nad reaktorem i jego rozbicie się na terenie Czarnobyla. Wywołała ona co prawda sporo dyskusji, bo nie miała wiele wspólnego z prawdą (więcej na ten temat przeczytacie w artykule o faktach i mitach w serialu „Czarnobyl”), ale nie sposób jej odmówić widowiskowości.

Twórcy rosyjskiego filmu nie mogą sobie pozwolić na podobnie imponujące sceny w szerokich planach, ale dobrze radzą sobie z narzędziami i funduszami będącymi do ich dyspozycji. Wnętrze płonącego reaktora robi tu nie mniejsze wrażenie niż w serialu, a skutki choroby popromiennej i poparzeń zostają oddane w bardzo wiarygodny sposób. Wypada pochwalić też pojawiające się pod koniec filmu podwodne sceny, ale tutaj problemem jest ich absolutna niezgodność z rzeczywistą pracą likwidatorów.

Zwycięzca: Brak

Porównujemy między sobą film i miniserial, więc siłą rzeczy obsada tego pierwszego będzie zdecydowanie mniejsza. W „Czarnobylu” główne wątki kręcą się wokół kilku kluczowych postaci i wielu bohaterów drugoplanowych. „Czarnobyl 1986” ma tylko jednego protagonistę, którego losy splatają się z pięcioma-sześcioma towarzyszami. Obsada drugoplanowa w rosyjskim filmie radzi sobie w większości poprawnie. Nieźle wypadł młody aktor Andrei Archakow w roli syna głównych bohaterów. Oksana Akinshina znośnie odnalazła się z kolei w bardzo niewdzięcznej (bo okropnie napisanej) roli Olgi Sawostiny. Pomimo sztywnych dialogów i melodramatyzmu udało się jej wykrzesać ze swojej bohaterki nieco prawdziwego bólu i emocji.

Trudno mówić jednak o uczciwej rywalizacji między tymi dwiema produkcjami, gdy w „Czarnobylu” zagrały takie gwiazdy jak Stellan Skarsgard, Emily Watson, Robert Emms, Paul Ritter, Sam Troughton i absolutnie fenomenalny w miniserialu Jared Harris. Oglądanie niemal wszystkich tych aktorów na ekranie jest czystą przyjemnością i dodatkowo wybija „Czarnobyl” ponad telewizyjną przeciętność, zapewniając produkcji tym samym kolejny z wielu powodów, dlaczego warto obejrzeć ją zamiast filmu „Czarnobyl 1986”.

Zwycięzca: „Czarnobyl”