Z okazji długo wyczekiwanej premiery filmu "Druga strona wiatru" przyjrzałem się najlepszym dziełom jednego z najważniejszych i najlepszych reżyserów w dziejach kina. Orson Welles to nie tylko "Obywatel Kane", choć to dzięki tej produkcji twórca przeszedł do historii.
![orson welles filmy](/_next/image?url=https%3A%2F%2Focs-pl.oktawave.com%2Fv1%2FAUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2%2Fsplay%2F2018%2F10%2Forson-welles-filmy.jpg&w=1200&q=75)
Obywatel Kane
![obywatel kane](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/obywatel-kane-1024x576.jpg)
Miejmy więc to za sobą i zacznijmy od "Obywatela Kane'a". O tym filmie właściwie nie trzeba nic pisać. Istna legenda, punkt odniesienia i symbol X muzy. Przez wielu uznawany za najlepszy film wszech czasów. I choć sam nie wiem, czy umieściłbym go na zaszczytnej pierwszej pozycji, to bez wątpienia znalazłby się w czołówce. "Obywatel Kane" wyprzedził swoje czasy co najmniej o 20 lat. Gdyby nie ten film, kino byłoby dziś w zupełnie innym miejscu. Zarówno formalnie jak i pod względem struktury narracji. Debiutanckie (!) arcydzieło Orsona Wellesa to film tak przełomowy i nowatorski, że nawet dziś ogląda się go bez poczucia obcowania ze „starym kinem”.
Wspaniałość Ambersonów
![wspanialosc ambersonow](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/wspanialosc-ambersonow-1024x578.jpg)
Filmografia Orsona Wellesa przypomina sinusoidę, z raz lepszymi, raz gorszymi momentami. Ale akurat sam początek jego kariery był fenomenalny. Po wyjątkowym arcydziele, "Obywatelu Kane", niedługo później w kinach pojawiła się "Wspaniałość Ambersonów". Film będący w cieniu "Obywatela...", niesłusznie, choć nie bez powodu, biorąc pod uwagę to, jaki wpływ miało debiutanckie dzieło Wellesa na X muzę. Jego drugi film nie był wprawdzie tak przełomowy, ale nie oznacza to, że brakło mu formalnego wyrafinowania, niestandardowych ujęć czy montażowych trików, które również wyprzedzały swoje czasy. I to nawet w obliczu tego, że "Wspaniałość Ambersonów" spotkała się z licznymi i bolesnymi cięciami oraz przemontowaniem ze strony producentów obrazu.
Dotyk zła
![dotyk zla orson welles](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/dotyk-zla-orson-welles-1024x622.jpg)
"Dotyk zła" przełomem formalnym już nie był, ale w gatunku czarnych kryminałów spokojnie można go zaliczyć do czołówki wszech czasów. Genialne zdjęcia i fantastyczna, nowatorska praca kamery nie były wcale przerostem formy nad treścią – pogłębiały opowiadaną historię oraz odzwierciedlały psychikę głównych bohaterów. A same postaci "Dotyku zła" były przy tym znakomicie napisane – obnażające zepsucie, korupcję i oszustwa – w filmie wprawdzie pośród policjantów, ale można je przenieść na całe społeczeństwo.
Proces
![proces-orson-welles](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/proces-orson-welles-1024x623.jpg)
Sam Orson Welles uznał "Proces" za swój najlepszy film. Osobiście nie wysunąłbym aż tak odważnej tezy, ale rzeczywiście przyznaję, że adaptacja kultowego dzieła Franza Kafki to jedno z jego najlepszych dokonań. Nakręcony głównie w Jugosławii film w znakomitym stylu oddaje paranoję i mentalną duchotę oryginału. Świetny Anthony Perkins, wielkie, puste plany potęgujące poczucie samotności i absurdu oraz genialna praca kamery to tylko niektóre z licznych plusów tej produkcji. Nie jest to dokładne przeniesie fabuły z książki, są tu elementy (jak chociażby finał) kompletnie "niekafkowskie", ale nie zmienia to faktu, że "Proces" w reżyserii Wellesa to wielkie filmowe dzieło i świeże spojrzenie na klasykę literatury trudnej do sfilmowania.
Falstaff
![falstaff orson welles](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/falstaff-orson-welles-1024x634.jpg)
Świat widział już niemało adaptacji sztuk Williama Shakespeare’a, w tym także prosto od samego Wellesa, ale to właśnie jego "Falstaffa" stawiam pośród najlepszych. Welles wcielił się w tytułową postać rubasznego, tchórzliwego i kochającego życie mocno otyłego rycerza, który ciągle wpada w kłopoty. Nakręcony w Hiszpanii, z brytyjską obsadą aktorów teatralnych "Falstaff", jak wiele filmów Wellesa, zachwyca od strony realizacyjnej. Szczególne wrażenie robią sceny batalistyczne. Oparte na krótkich ujęciach, dynamicznym montażu, z licznymi zbliżeniami. W tamtych czasach nikt tak nie filmował przez co w Ameryce został przyjęty dość chłodno. Po latach jednak te sekwencje stały się punktem odniesienia przy kręceniu współczesnych nam filmów akcji i wielkich widowisk.
F jak fałszerstwo
![f jak falszerstwo](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/f-jak-falszerstwo-1024x632.jpg)
Pewnie niewielu z was zdaje sobie z tego sprawę, ale Orson Welles był jednym z pierwszych filmowców, który zręcznie bawił się formułą filmów dokumentalnych. "F jak fałszerstwo" to protoplasta mockumentów, który można traktować zarówno jako pełnoprawną eksperymentalną quasi-fabułę i klasyczny dokument w jednym. Welles jawi się w nim jako magik i bajarz. Pokazuje, jaka jest siła i magia obrazów oraz słów. To z jednej strony historia znanego fałszerza jak i przy okazji wykład z konstrukcji opowiadań oraz filmowy esej. Twórca zachwyca się w nim nad pięknem swojej ówczesnej ukochanej Oji Kodar, którą poznał podczas kręcenia "Procesu". Już same techniki montażowe, jakie wprowadził w życie Welles podczas kręcenia tej produkcji, to istny majstersztyk.
Otello
![otello orson welles](https://ocs-pl.oktawave.com/v1/AUTH_2887234e-384a-4873-8bc5-405211db13a2/splay/2018/10/otello-orson-welles-1024x576.jpg)
To nie jest idealny film. Jego seans może być wręcz nie do przyjęcia dla wielu widzów. "Otello" jest jednak fascynującym przykładem produkcji, która powstała pomimo ogromnych przeszkód logistycznych i finansowych. Na dobrą sprawę Orson Welles tak się uparł, że zrobił ten film pół-profesjonalnie i to widać, ze wszystkimi tego wadami i zaletami. Są tu i problemy ze światłem, i montażem, ale "Otello" jest dowodem wspaniałej pasji i miłości reżysera do kina. Widać w nim wielkość reżysera, który potrafił nawet w "polowych warunkach" wykreować całą masę fantastycznych kadrów. Pomimo licznych wad, warto dać mu szansę. Oczywiście mając na uwadze to, w jakich okolicznościach powstawał.