„Watchmen” są jak „Ostatni Jedi”. To policzek dla fanów komiksu i zarazem serial z olbrzymim zmarnowanym potencjałem

Uwaga! Tekst zawiera spoilery z całego sezonu serialu „Watchmen”. Przeczytaj po obejrzeniu ostatniego odcinka.

Dla przejrzystości i otwartości całej dyskusji muszę się już na wstępie przyznać do tego, że „Watchmen” oceniam wyjątkowo negatywnie. I tak, jestem równocześnie olbrzymim fanem oryginalnego komiksu Alana Moore'a i Dave'a Gibbonsa. Nie należę jednak do osób, które uznają dzieła kultury za dobre tylko dlatego, że przeczytały lub obejrzały je przed laty. Nostalgia nie jest powodem, dla którego uważam scenariusz i wizję artystyczną nowego serialu HBO za absolutnie fatalne. Po części dlatego, że potencjał tej adaptacji/nowej wersji/wariacji na temat „Strażników” był olbrzymi.

Zamiast obrzucać się nawzajem inwektywami i obrażać na to, że część widzów i większość krytyków ma odmienne zdanie, warto dokładnie analizować, co się w „Watchmen” udało, a co nie i dlaczego. Nowa produkcja HBO niezwykle mocno przypomina bowiem sytuację z filmem „Ostatni Jedi”. Twórca serialu, Damon Lindelof popełnił bowiem te same grzechy, co wcześniej Rian Johnson. I to mimo, że na najbardziej podstawowym poziomie widoczna w ich dziełach chęć odejścia od nudnego powtarzania istniejących schematów była godna poklasku.

Oryginalni „Strażnicy” to opowieść o superbohaterze i towarzyszących mu zamaskowanych mścicielach przeniesiona jednak do całkowicie realnego świata z jego politycznością, cynizmem i skłonnością do agresji. W komiksie Moore'a nie funkcjonuje klasyczny dla tego gatunku podział na bohaterów i złoczyńców. Każdy z członków Strażników czy wcześniejszej grupy zwącej się Gwardzistami ma w sobie zarówno pozytywne, jak i w najbardziej ludzki sposób mroczne cechy. Nocny Puchacz to człowiek wypełniony kompleksami, Komediant jest agresywny i cyniczny, Rorschach to prawicowy anarchista, Doktor Manhattan z powodu swojej mocy zatracił człowieczeństwo, Zakapturzony Sędzia to zwolennik sado-maso i faszyzmu... Można tak wymieniać długo.

A przecież jednocześnie każda z wymienionych postaci wykonała w trakcie swojej kariery zamaskowanych bohaterów wiele dobrego. Na tym polega geniusz Moore'a, że superbohaterowie nie są w stanie wznieść się ponad zwykłą ludzką moralność. Od Ozymandiasza aż po Roschacha - ich czyny można oceniać często negatywnie, ale nigdy nie kryją się za nimi jednoznaczne motywacje. Czy to samo można powiedzieć o postaciach z „Watchmen”? Zdecydowanie nie i jedynym wyjątkiem od tej reguły jest Lustro.

Członkowie Siódmej Kawalerii (a później też Cyklopów) nie mają w sobie żadnej głębi, nie stoi za nimi żadna ideologia poza rasizmem. Nienawiść wobec Afroamerykanów i płacz na losem rzekomo tłamszonej białej rasy to jedyne, co ich napędza. A sposób, w jaki realizują swoje cele i o nich mówią zostaje przeniesiony do ekstremum. Dobrze da się to odczuć w strefie wizualnej, ale i scenariuszowej. To poziom kreowania negatywnych postaci na poziomie kiepskiego filmu o Bondzie.

Bond to ten dobry, a rosyjscy szpiedzy są źli. Dla widza tego typu historii nie potrzeba nic więcej i podobnie jest w serialu „Watchmen”. Nijak nie pasuje to jednak do polityczności „Strażników”. W świecie Moore'a wszyscy stajemy się ofiarą bezpardonowej polityki. Nie ma tajnych spisków, ukrytych stowarzyszeń i geniuszy zła. Cała budowa postaci Ozymandiasza jest zaprzeczeniem wszystkich tych cech. Ale Damon Lidelof tego zupełnie nie rozumie, podobnie jak pozostałych bohaterów z oryginalnego komiksu.

Angela Abar i Wade Tillman to postaci z olbrzymim potencjałem. Oboje w pierwszych odcinkach dosyć blisko przypominają oryginalnych zamaskowanych bohaterów ze wszystkimi ich wadami, ale jednocześnie zostają umiejscowieni w niezwykle interesującym kontekście służb policyjnych. Ich początkowa opowieść wystarczająco przypomina „Strażników”, by móc ze swobodą rozwijać własną wizję świata. Nie ma absolutnie niczego złego w tym, że Damon Lidelof chciał stworzyć serial o problemie rasizmu w Stanach Zjednoczonych. To wciąż wielka zadra na relacjach między Amerykanami i duży problem na całym świecie. Rzecz w tym, że na siłę włożono tę opowieść w realia „Strażników”, bez poszanowania dotychczasowej historii i rozwoju postaci.

Dokładnie to samo zrobił Rian Johnson w „Ostatnim Jedi”. Otrzymał do zabawy zamek z klocków, chciał go przebudować i dlatego... zaczął od rozwalenia fundamentów, rozbijania pojedynczych klocków na części i próby zrobienia z nich samochodu. Paradoksalnie im więcej dawnych bohaterów pojawiało się na ekranie, tym mniej „Watchmen” przypominali komiks. Ktokolwiek twierdzi, że rasistowscy ekstremiści wybraliby sobie Roschacha na idola, ten nic nie zrozumiał z głoszonej przez niego ideologii. Równie niewiarygodne były postawy Doktora Manhattana i Adriana Veidta.

Dlaczego Jon miałby zakochać się w Angeli? Czemu istota, która odrzuciła człowieczeństwo i jest ciekawa jedynie dalszego rozwoju życia, miałaby wrócić do normalnego życia? Czemu chciałby porzucić swoje moce? Czy zależało mu na śmierci, a może po prostu na przekazaniu swojej istoty drugiej osobie? Na żadne z tych odpowiedzi Lindelof nie udziela odpowiedzi. Podobnie nie wiemy, czemu Veidt miałby żyć w odosobnieniu przez resztę swojego życia? I dlaczego, skoro oszustwo z kałamarnicą w jego mniemaniu ocaliło pokój, miałby zdradzać prawdę komuś takiemu jak Robert Redford? Po co udał się na księżyc Jowisza, skoro pragnął tylko pochwał ze strony ludzi? I kiedy to miejsce stało się jego więzieniem?

Tamten serial również zaczynał się bardzo obiecująco, a z czasem cały koncept rozpadł się jak domek z kart. Tak samo było niestety z produkcją HBO. Wątek Ozymandiasza nie prowadzi do niczego, a sam bohater jest na miejscu tylko jako narzędzie deus ex machina. Historia powrotu Doktora Manhattana nie trzyma się kupy. Komisariatu policji nie widzieliśmy więcej ani razu po 5. odcinku, a temat rasizmu zostaje załatwiony strzałem z lasera, co jest, mówiąc wprost, obraźliwe dla złożoności tego problemu. Kręcony jak parodia filmu „Watchmen. Strażnicy” meta-serial „Minuteman” również znika wtedy z radaru. A mniejszych i większych porzuconych wątków jest więcej, czego symbolem wśród fanów serii stali się Lube Man i słoń z 7. epizodu.

„Watchmen” to serial pełen dziur fabularnych, nielogicznych zachowań bohaterów i niewyjaśnionych zmian w ustalonym porządku świata. Wiele momentów w samym serialu jest w stosunku do siebie wzajemnie sprzecznych. Oto przykład. Maska Rorschacha stała się symbolem Siódmej Kawalerii, choć w innym odcinku serialu mówi się, że dziennik tego bohatera nie obchodzi nikogo od kilkudziesięciu lat, a okoliczności śmierci Waltera Kovacsa są znane jedynie garstce zachowujących milczenie osób. Dlaczego nowi antagoniści mieliby więc z taką emfazą czcić zapomnianego mściciela? Żeby móc odpowiedzieć na to pytanie, Damon Lindelof musiałby postawić na rozwój całego świata i swoich negatywnych bohaterów. A w oczywisty sposób go to nie interesowało. Jak w całym sezonie wolał przedłożyć fajny efekt wizualny nad inteligentną opowieść.

„Watchmen” to serial piękny i pełen wyczucia stylu. Otwierająca 5. odcinek sekwencja z przeszłości Lustra zwala z nóg. Widowiskowych momentów jest zresztą więcej. Nie twierdzę wcale, że osoby pracujące nad produkcją HBO nie przyłożyły się do swojej pracy. Pod względem aktorskim to świetne dzieło, a zdjęcia zasługują na najwyższe pochwały (z drugiej strony odtwórczy wybór muzyki klasycznej w ostatnich odcinkach wywiera zdecydowanie negatywne wrażenie).

Nie miałem nic przeciwko jego powstaniu, choć rozumiem też fanów broniących prawa Moore'a do integralności i nienaruszalności jego pomysłu. Widzowie powinni mieć jednak więcej niż tylko dwie opcje adaptacji ukochanej klasyki. Czy naprawdę nie ma innej drogi, niż odtwórcze kopiowanie i bezmyślne rozwalanie ustalonych zasad? Czy twórcy muszą bić czytelnika łopatą po głowie, żeby zrozumiał w pełni, że rasizm jest zły? Oczywiście, że jest.

Do odkrywania oczywistych faktów nie potrzeba fatygowania Alana Moore'a. A tym niestety są „Watchmen” - serialem rysującym prostą wizję świata i zagubionym we własnych pomysłach, który przykleił do tego wszystkie łatkę znanego komiksu. Krytycy to przyjęli, a fani odrzucili. Może następnym razem warto spróbować zrobić serial trafiający do obu grup?