Całe szczęście, że „Joker” nie dostał Oscara za najlepszy film

Członkowie Amerykańskiej Akademii Filmowej niezbyt przepadają za filmami na podstawie komiksów i blockbusterami. W tym roku wiele osób miało nadzieję, że za sprawą „Jokera” ten trend się odwróci. Film, którego protagonistą został łotr prosto z kart zeszytów wydawnictwa DC, otrzymał aż 11 nominacji do Oscarów 2020:

Jak już jednak wiemy, „Joker” zdobył jedynie dwie statuetki. Oscary zabrali ze sobą Joaquin Phoenix za fenomenalną kreację głównego antybohatera oraz Hildur Gudnadottir, która odpowiadała za ścieżkę dźwiękową. Todd Phillips — współautor scenariusza, który ten obraz wyreżyserował — wrócił do domu z pustymi rękami.

Dodajmy, że wielokrotnie w przeszłości stałem na stanowisku, że nagrodzone Oscarami zostały nie te filmy, które powinny. Akademia Filmowa wielokrotnie reagowała z opóźnieniem na krytykę i mam wrażenie, że coraz większy wpływ na to, jakim filmom przyznawane są wyróżnienia, ma klimat polityczno-społeczny.

Nie przeczę też, że uniosłem ze zdziwieniem brew, gdy okazało się, że filmy „Avengers: Koniec gry” i „Star Wars: Rise of The Skywalker” nie otrzymały nagrody za efekty specjalne. Po namyśle stwierdziłem jednak, że tak naprawdę Disney już lata temu zawiesił poprzeczkę za wysoko, a ewolucja to nie rewolucja.

Nie jest to ani pierwszy film na podstawie komiksów w kategorii R, ani pierwszy raz, w którym świat rodem z kolorowych magazynów dla dużych i małych dzieci przedstawiono w mroczny sposób. Jest w nim sporo głębi, ale… tylko jak na film na podstawie klasycznych obrazkowych historii o walce dobra ze złem.

Jeśli zaś odrzeć „Jokera” z tego jego komiksowego dziedzictwa, zostanie nam klasyczny dramat psychologiczny — i jasne, to naprawdę niezła rzemieślnicza robota, ale nie ma tu żadnego boskiego pierwiastka. To film ze wszech miar poprawny, a momentami wręcz świetny, ale… bywały lepsze. Nawet wśród adaptacji komiksów.

Aktor, który wcielił się w tytułowego antybohatera, wspiął się na wyżyny, gdy grał poturbowanego przez społeczeństwo, chorego psychicznie człowieka. Za to zresztą nagrodzony został słusznie, ale scenariusz i reżyseria stoją tu na co najwyżej poprawnym poziomie, tak jak kostiumy czy charakteryzacja.

Umówmy się, snucie opowieści o wariacie z feerią barw na twarzy, który walczy z establishmentem, to nie rocket science. Film nic by też nie stracił pod względem artystycznym, gdyby zmienił tytuł na „Arthur” albo „Fleck”, a Gotham i rodzinę Wayne’ów zastąpiłyby odpowiednio Nowy Jork i generyczny klan bogaczy.

Podobnie jak w przypadku „Parasite”, który oprócz walorów artystycznych mógł pochwalić się świetnym marketingiem i dużymi zarobkami w Stanach Zjednoczonych, w nominacjach dla „Jokera” również istotna nie była wyłącznie treść, ale również cała otoczka. A ta sprzyjała licznym nominacjom.

Myślę też, że to właśnie dlatego Akademia zapomniała na chwilę o swojej antypatii do dzieł, które swoją genezę mają w komiksach, ale gdy przyszło co do czego, to „Joker” musiał ustąpić pola innym produkcjom. Nie ma też w tym kompletnie nic złego, skoro od samego początku to był teatr jednego aktora.

Starszym widzom zapadła w pamięć kreacja Jacka Nicholsona, a ci nieco młodsi do dziś nie mogą odżałować Heatha Ledgera, który tchnął w tę postać drugie życie, na chwilę zanim stracił własne. Joaquin Phoenix podszedł do tej kwestii w jeszcze inny sposób i wrócił z tarczą, co doceniła nawet oscarowa kapituła.

Nie zgodzę się przy tym z narracją, jakoby „Joker” był jednym z przegranych tegorocznej gali, bo skoro główny antybohater był w centrum, nagrodzenie go jest wystarczającym wyrazem uznania. Pozostali filmowcy pomogli mu, usuwając się w cień, ale to, że lśnił tak mocno, jest już jego zasługą.

Ich dzieło otrzymało aż 10 nominacji — za najlepszy film, najlepszy reżyser, najlepszy aktor drugoplanowy (dwukrotnie), najlepszy scenariusz adaptowany, najlepsza scenografia, najlepsze efekty specjalne, najlepsze kostiumy, najlepsze zdjęcia i najlepszy montaż. Nie wygrało w żadnej z kategorii.

Ciekaw jestem, czy Scorcese po tym upokorzeniu jeszcze bardziej się zacietrzewi w stosunku do filmów na podstawie komiksów, które — poniekąd słusznie — krytykuje. Co prawda „Joker” nie wygrał w kategoriach, w których startował „Irlandczyk”, ale nie zmienia to faktu, że to ta komiksowa gangsterka była tutaj górą…