Kolejność oglądania filmów Marvela - pełna lista wraz z serialami MCU

Marvel Cinematic Universe, czy też może już wręcz Marvel Cinematic Multiverse, to cykl na który składają się przede wszystkim kinowe blockbustery oraz seriale udostępniane w Disney+ (zarówno aktorskie, jak i animowane). Te ekranizacje komiksów słynnego wydawnictwa stworzonego przez legendarnego Stana Lee łączy to, że osadzono je fabularnie w tym samym uniwersum o nazwie Ziemia-616 (nie mylić z komiksową Ziemią-616!), dzięki czemu mamy masę team-upów i cameo.

Z tego tekstu dowiesz się:

Jeśli ktoś chciałby nadrobić MCU, to od czego zacząć i w jakiej kolejności oglądać filmy i seriale Marvela, żeby się nie pogubić? Disney udostępnia listę chronologiczną w swoim serwisie VOD, ale nie uwzględnia tam np. osobno kolejnych sezonów seriali i ostatnich kinowych premier. Sprawę komplikuje fakt, że są sceny będące flashbackami i flashforwardami, a do tego dochodzą podróże w czasie i multiwersum. No i można brać pod uwagę nie chronologię, a daty premier (do czego wrócimy).

Czytaj inne nasze poradniki dotyczące kolejności oglądania filmów i seriali:

Pytanie o kolejność cyklu Marvel Cinematic Universe mogą zadawać sobie nie tylko te osoby, którym do tej pory nie było po drodze z superbohaterami pokroju Iron Mana i Spider-Mana lub oglądali ekranizacje ich komiksowych przygód wyrywkowo, ale także ci najwięksi fani. W większości przypadków kolejne produkcje zostają osadzone fabularnie nieco później niż te poprzednie, ale nie jest to nienaruszalną zasadą - czasem bywają prequelami lub sidequelami i przeplatają się fabularnie.

Jakby tego było mało, od jakiegoś czasu bohaterowie potrafią podróżować w czasie, a do tego skaczą między uniwersami po całym multiwersum, gdzie czasem spotykają inne wersje znanych już postaci. W jakiej kolejności ułożyć w takim razie produkcje w ramach MCU na jednej osi czasu? Jest to od lat sporną kwestią wśród fanów, ale na podstawie najnowszych oficjalnych informacji (w tym aktualnej Świętej Chronologii) oraz dialogów i easter-eggów przygotowaliśmy listę chronologiczną dla Ziemi-616:

Na liście uwzględniłem orientacyjny czas akcji głównej części danego filmu lub serialu, ale trzeba pamiętać, że w ich ramach mamy też retrospekcje oraz sekwencje rozgrywające się później, w tym w scenach po napisach. Większość powyższych produkcji można obejrzeć przy tym w polskim Disney+, ale nie zawsze są dostępne wszystkie - ze względu na kwestie licencyjne bywały okresy, gdy nie mieliśmy dostępu do „The Incredible Hulk” wytwórni Universal, a teraz brakuje „Spider-Manów” od Sony.

Co jednak ciekawe, na początku 2024 r. na chronologicznej liście Disney+ pojawiły się też seriale „Daredevil”, „Jessica Jones”, „Luke Cage”, „Iron Fist” i „The Punisher” oraz „The Defenders” wyprodukowane dawno temu przez Marvel Television dla Netfliksa, których status w kanonie był niepewny. Problem tylko w tym, że przeplatają się fabularnie ze sobą, a pierwsze pięć ma po dwa lub trzy sezony rozłożone w czasie. Z tego powodu na powyższej liście każdy z nich umieszczony został osobno.

Do serii MCU zaliczane są też krótkie humorystyczne one-shoty, z których możemy w polskim Disney+ oglądać trzy: „The Consultant” (wiosna 2010), „All Hail the King” (12.2012) i „Team Thor” (2016). Poza nimi Marvel wydał też „A Funny Thing Happened on the Way to Thor’s Hammer” (wiosna 2010), „Item 47” (wiosna 2012), „Agent Carter” (1946), a także drugą część „Team Thor” (2016), „Team Darryl” (2018) oraz klipy z fikcyjnych redakcji WHIH i The Daily Bugle.

Warto też tu napomknąć, aby nie mylić wspomnianego one-shota „Agent Carter” z serialem telewizji ABC o tym samym tytule, który nie jest zaliczany do MCU (chociaż aktor grający Jarvisa pojawił się w tej roli w „Avengers: Koniec gry”…). Poza kanonem jest również serial „Agenci T.A.R.C.Z.Y.” emitowany przez tą samą stację, który z początku był traktowany jako część MCU i wielokrotnie odnosił się do wydarzeń z filmów. To, czy zostanie w przyszłości uznany za część Świętej Chronologii, jest pytaniem otwartym.

Umiejscowienie tych dwóch serialu na osi czasu jest dość problematyczne. „Loki” rozgrywa się de facto poza czasem (a pod koniec wręcz na skraju czasu) i związany jest z motywem multiwersum. W dodatku śledzimy tu dalsze losy innej wersji boga psot, który dzięki podróżom w czasie Avengersów zwiał po bitwie o Nowy Jork w 2012 r. z Tesseractem w dłoni, a potem został pojmany przez agentów Straży Ochrony Czasoprzestrzeni (Time Variance Authority, w skrócie TVA), do której potem dołączył.

Disney+ umieszcza jednak „Lokiego” na swojej liście nie zaraz po „Avengers”, tylko po „Avengers: Endgame” (zapewne po to, by ograniczyć spoilery i ból głowy fanów). Serial pojawia się jednak przed animacją „What If…?” (w której śledzimy losy wariantów znanych postaci) i innymi produkcjami, w których pojawia się motyw mulitiwersum, co ma sporo sens (to właśnie w serialu Toma Hiddlestona przeobrażono Świętą Chronologię będąca wytworem Tego, Który Trwa w wieloświat).

Nieco inną sytuację mamy w przypadku „Deadpool i Wolverine”. Akcja filmu rozpoczyna się na Ziemi-10005 zamieszkiwanej przez pierwszego z tytułowych bohaterów, który potem trafia do siedziby TVA i zaczyna podróżować między światami, a następnie trafia do Pustki znanej z „Lokiego”. Chociaż jego związki z Ziemią-616 są symboliczne, to odwiedził świat Avengersów i istnieje w ramach tego samego multiwersum (którego częścią są też już oficjalnie wszystkie filmy wytwórni Fox o X-Menach i nie tylko).

Nie licząc kilku typowych prequeli, większość nowych produkcji kontynuuje wątki z poprzednich, a narrację spajają sceny po napisach — i to właśnie one mogą być potencjalnym źródłem spoilerów. Chociażby z tego powodu jestem przekonany, że nie ma tu co kombinować i korzystać z listy chronologicznej - no chyba, że planujemy obejrzeć całe MCU po raz drugi.

Moim zdaniem za pierwszym razem najlepiej oglądać filmy i seriale wchodzące w skład Marvel Cinematic Universe w takiej kolejności, w jakiej pierwotnie trafiały do widzów, w tym do kin i do streamingu i tutaj sytuacja jest już (względnie) prosta. MCU jest przy tym podzielone na składające się z pewnej liczby produkcji fazy, które to z kolei łączą się w sagi.

Pierwsze trzy z faz, które skupiły się na walce z Thanosem, nazywane są wspólnie Sagą Nieskończoności, podczas gdy na trwającą obecnie Sagę Multiwersum będą składały się fazy czwarta, piąta i szósta. Tutaj tym głównym przeciwnikiem bohaterów miał być Kang (a konkretnie wiele jego wariantów), ale możliwe, że zastąpi go Doktor Doom lub jakiś inny superzłoczyńca.

Wszystko to zmierza w końcu do „Avengers: Tajne wojny”. Ten film będzie ekranizacją komiksu, w którym na zgliszczach multiwersum powstała patchworkowa planeta Battleworld skonstruowana z fragmentów różnych uniwersów. Możliwe, że protagoniści z Ziemi-616 w ramach MCU zmierzą się tam z bohaterami z ekranizacji komiksów Marvela wytwórni Fox, w tym z X-Menami (lub ich wariantami).

Czytaj też: „Secret Wars” i co dalej? Czekam na „Avengers: Dzień Sądu” i wojnę Eternalsów z X-Menami

I faza MCU (6 filmów)

II faza MCU (6 filmów)

III faza MCU (11 filmów)

IV faza MCU (7 filmów, 8 sezonów seriali i 2 specjalne prezentacje)

V faza MCU (jak dotąd 5 filmów i 6 sezonów seriali)

W ramach serwisu Disney+ są one umieszczone na osi czasu Marvel Cinematic Universe, ale nie zostały dodane do kolekcji Sagi Nieskończoności, dlatego dla przejrzystości nie umieszczałem ich na powyższej liście - są dostępne w osobnej kolekcji o nazwie „The Defenders”. Nie ma tam jednak podziału na sezony, dlatego przygotowałem listę wszystkich wraz z datami ich premier (składające się na nie epizody udostępniane były zawsze tego samego dnia). Jest to jednocześnie lista chronologiczna:

Warto też nadmienić, że w ramach Marvel Cinematic Universe powstały również inne seriale, których obecny status w kanonie jest co najmniej niejasny. Co prawda te powyższe produkowane dla Netfliksa są od początku 2024 r. uznawane już oficjalnie za kanoniczne, ale nawet oprócz wspomnianych już wcześniej „Agentów TARCZY” i „Agentki Carter” cały czas mamy „Inhumans”, „Clock & Dagger” i „Runaways” (pierwotnie częścią MCU miał być też „Helstrom”, ale z tego zrezygnowano).

Jakby tego było mało, dzięki motywowi multiwersum Ziemia-616 z MCU połączyła się z innymi wszechświatami. Dzięki temu w „Spider-Man: Bez drogi domu” mogliśmy zobaczyć aż trzech różnych Peterów Parkerów, a do tego do swoich ról powracają aktorzy wcielający się w mutantów w filmach o X-Menach wytwórni Fox. MCU zostało również (jak na razie luźno) połączone z filmami Sony o jego przeciwnikach („Venom”, „Venom 2: Carnage”i „Morbius” oraz z animacjami z cyklu „Spider-Verse”.

Oprócz tego Disney wydaje teraz produkcje, które nie są bezpośrednio powiązane z Marvel Cinematic Universe, ale mogą z czasem zostać uznane za część tego samego multiwersum. Wśród nich mamy animacje takie jak „X-Men ’97” (będące kontynuacją kultowego „X-Men: The Animated Series” z lat 90.) oraz „Your Friendly Neighborhood Spider-Man” (serial pierwotnie miał być prequelem do filmów z Tomem Hollandem w roli głównej, ale na etapie produkcji koncepcja się zmieniła).

Na szczęście nie, zwłaszcza w przypadku 4. fazy, w której powiązania pomiędzy poszczególnymi produkcjami nie są wcale takie silne, jak wielu fanów by oczekiwało - można oglądać je w zasadzie wyrywkowo i nic się nie straci (aczkolwiek może to się zmienić w przyszłości, gdy pojawią się kolejne produkcje). Jeśli chodzi zaś o fazy I-III, czyli Sagę Nieskończoności, to przygotowałem listę 10 produkcji, które można moim zdaniem spokojnie pominąć: