W jakiej kolejności oglądać filmy „X-Men” oraz „Deadpool”? No i co z „Loganem”?

Pierwszy aktorska ekranizacja komiksów o „X-Menach” powstała w 2000 r. i okazał się prawdziwym hitem. Od tego czasu wytwórnia Fox przygotowała łącznie aż 13 produkcji z mutantami w roli głównej. Tylko w jakiej kolejności je dziś oglądać? To skomplikowane, głównie ze względu na motyw podróży w czasie, burzenie czwartej ściany przez Deadpoola oraz liczne nieścisłości fabularne.

Czytaj też: Disney+ i nowa kolejność MCU. Filmy i seriale Marvela - jak oglądać? Lista

Sprawę komplikuje fakt, że w jednym z filmów Wolverine cofa się w przeszłość, co zmienia bieg kluczowych wydarzeń. Na przestrzeni dwóch dekad w ramach tego cyklu nie zabrakło również prequeli i spin-offów oraz aż dwóch soft-rebootów, więc łatwo się w tym wszystkim pogubić. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by oglądać je w takiej kolejności, w jakiej trafiały do kin w latach 2000-2020.

Pierwszy z filmów osadzony jest fabularnie w „niedalekiej przyszłości” i opowiada o konflikcie między dwoma grupami mutantów: X-Menami pod wodzą Profesora X, czyli Charlesa Xaviera (Patrick Stewart) i Bractwem Mutantów, których liderem jest Erik Lehnshner zwany Magneto (Ian McKellen). Bohaterowie muszą powstrzymać złoczyńców przed eskalacją konfliktu pomiędzy homo superior i homo sapiens. W obsadzie są też Hugh Jackman (Wolverine), Halle Berry (Storm), Famke Janssen (Jean Grey), James Marsden (Cyklop) i Tyler Mane (Szablozęby).

W kontynuacji cyklu X-Meni i Bractwo Mutantów łączą siły w walce ze wspólnym wrogiem, którym jest William Stryker (Brian Cox). Chce on użyć wzmacniającego telepatyczne zdolności Charlesa Xaviera komputera o nazwie Cerebro, aby zabić wszystkich homo superior. Do swoich ról powrócili Hugh Jackman (Wolverine), Patrick Stewart (Profesor X), Ian McKellen (Magneto), Halle Berry (Storm), Famke Janssen (Jean Grey) i James Marsden (Cyklop). Do obsady „X-Men 2” dołączyli też Rebecca Romijn jako Mystique i Alan Cumming w roli Nightcrawlera.

Zwieńczeniem trylogii „X-Men” jest „X-Men: Ostatni Bastion”, którego fabuła kręci się wokół wynalezienia "lekarstwa" na mutacje. Prowadzi to do kolejnego konfliktu między X-Menami i Bractwem Mutantów. Do tego Jean Grey (Famke Jannsen) przestaje panować nad mocami, przez co zmienia się w Mroczną Feniks i staje się zagrożeniem zarówno dla ludzi, jak i posiadaczy genu X. W obsadzie są też Hugh Jackman (Wolverine), Patrick Stewart (Profesor X), Ian McKellen (Magneto), Halle Berry (Storm), James Marsden (Cyklop) i Rebecca Romijn (Mystique).

Czwarty film jest prequelem i spin-offem w jednym. Skupia się na historii Logana, w którego ponownie wcielił się Hugh Jackman. „X-Men Geneza: Wolverine” opowiada o tym, czym się zajmował przed i po przymusowym udziale w projekcie Weapon X, w ramach którego jego szkielet wzmocniono adamentium. Dużą rolę w produkcji odgrywa Szablozęby, którego tym razem portretuje Liev Schreiber, a antagonistą jest ponownie William Stryker, którego zagrał Danny Huston. To tutaj po raz pierwszy Ryan Reynolds zagrał Wade’a Wilsona, czyli Deadpoola.

Piąty film o „X-Menach”, czyli „X-Men: Pierwsza klasa”, jest zarazem prequelem, jak i soft-rebootem cyklu. Fabularnie cofa się do lat 60. ubiegłego wieku i pokazuje, jaką rolę odegrali pierwsi X-Meni, w tym Bestia (Nicholas Hoult) i Havok (Lucas Till), podczas kryzysu kubańskiego. Obserwujemy tu początek znajomości Charlesa Xaviera i Erika Lehnsherra, w których wcielili się tym razem James McAvoy i Michael Fassbender. Wśród bohaterów mamy też Mystique (tym razem grana przez Jennifer Lawrence) oraz Moirę MacTaggert (Rose Byrne).

Szóstą produkcją z cyklu „X-Men” jest kolejny spin-off o Wolverinie, który jest osadzony fabularnie po wydarzeniach z „X-Men: Ostatni Bastion”. W tytułowego bohatera jeszcze raz wcielił się Hugh Jackman. Logan trafia do Japonii, gdyż wezwał go umierający przyjaciel, Yashida (Haruhiko Yamanouchi), a na miejscu wplątuje się w intrygę rodzinną i staje w szranki z mutantami takimi jak Silver Samurai (Will Yun Lee) i Viper (Svetlana Khodchenkova). W obsadzie „Wolverine” znalazły się też Tao Okamoto (Mariko Yashida) i Rila Fukushima (Yukio).

Siódmy film o X-Menach jest kontynacją „X-Men: Ostatni Bastion” i „X-Men: Pierwsza klasa” w jednym. Z początku obserwujemy dystopijną przyszłość, a maszyny nazywane Sentinelami polują na mutantów. Przyparci do muru bohaterowie wysyłają świadomość Logana w przeszłość do lat 70., gdzie wraz z pierwszymi X-Menami ma zapobiec wydarzeniom prowadzącym do apokaliptycznej przyszłości. W filmie „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie” pojawia się większość bohaterów poprzednich części i aktorów grających ich w różnych liniach czasowych.

Ósma z produkcji jest spin-offem niezwiązanym z resztą cyklu. Głównym bohaterem „Deadpoola” jest Wade Wilson, którego ponownie zagrał Ryan Reyndolds.„Najemnik z niewyparzoną gębą” chce się zemścić na ludziach, którzy go nieodwracalnie oszpecili. Tym razem ekranizacja jest znacznie bliższa komiksom Marvela i nie zabrakło tutaj masy humoru i charakterystycznego burzenia czwartej ściany. Na ekranie pojawili się również Morena Baccarin (Vanessa) i Stefan Kapicić (Collosus) i Brianna Hildebrand (Negasonic Teenage Warhead).

Dziewiąty film o X-Menach rozgrywa się w latach 80. ubiegłego wieku w nowej linii czasowej, która powstała po ingerencji Logana. Do swoich ról powrócili w nim James McAvoy (Profesor X), Michael Fassbender (Magneto) i Jennifer Lawrence (Mystique). Nowym przeciwnikiem bohaterów jest Oscar Isaac (Apokalips), czyli starożytny mutant, który po tysiącach lat się budzi i planuje zniszczyć świat. Walczą z nim między innymi Jean Grey i Cyklop, których tym razem grają odpowiednio Sophie Turner i Tye Sheridan. Pomaga im Quicksilver (Evan Peters).

Dziesiąta odsłona cyklu to kolejny spin-off, w którym pierwsze skrzypce gra Wolverine, który miał być ostatnim z udziałem Hugh Jackmana. Osadzony jest fabularnie w odległej przyszłości, ale nie jest do końca jasne, czy to ta sama linia czasowa, do której wrócił w „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie”. Starzejący się główny bohater opiekuje się tracącym kontrole nad swoimi mocami Charlesem Xavierem, którego ponownie zagrał Patrick Stewart. Na swojej drodze spotyka Laurę (Dafne Keen), czyli swojego żeńskiego klona o kryptonimie X-23.

Jedenastym filmem z serii jest „Deadpool 2”, w którym ponownie oglądamy w tytułowej roli Ryana Reynoldsa. Drugim głównym bohaterem jest Cable (Josh Brolin), czyli podróżujący w czasie mutant, który planuje zabić młodego homo superior o imieniu Russel (Juliana Dennisona). Wade Wilson postanawia chronić chłopaka, a pomaga mu grupa, którą nazwał X-Force. W jej skład wchodzą takie postaci jak Domino (Zazie Beetz), Bedlam (Terry Crews), Shatterstar (Lewis Tan), Zeitgeist (Bill Skarsgård), Vanisher (T.J. Miller) i Peter (Rob Delaney).

Dwunastym, a jednocześnie ostatnim filmem z głównej serii „X-Men” jest „X-Men: Mroczna Feniks”. Ponownie stawia w centrum Jean Grey (Sophie Turner), która tym razem zyskuje ogromną moc po zetknięciu się z kosmicznym bytem. Z czasem zaczyna tracić nad nią kontrolę, a pozostali bohaterowie muszą zneutralizować nowe zagrożenie. W filmie pojawili się również James McAvoy (Charles Xavier), Michael Fassbender (Magneto), Jennifer Lawrence (Mystique) i Nicholas Hoult (Bestia), Cyklop (Tye Sheridan) i Quicksilver (Evan Peters).

Ostatnim filmem o „X-Menach” nakręconym przez wytwórnię Fox jest produkcja o nazwie „Nowi mutanci”. Jest utrzymanym w konwencji horroru spin-offem niepowiązanym fabularnie z resztą cyklu, w którym śledzimy losy takich postaci jak Wolfsbane (Maisie Williams), Magik (Anya Taylor-Joy), Cannonball (Charlie Heaton) i Sunspot (Henry Zaga). Zostali oni uwięzieni w tajemniczym ośrodku badawczym przez dr Cecilię Reyes (Alice Braga), a pojawienie się w nim Danielle Moonstar (Blu Hunt) prowadzi do serii dziwnych i niebezpiecznych wydarzeń.

Ze względu na motyw podróży w czasie, stworzenie listy chronologicznej jest karkołomnym zadaniem. Jeśli komuś zależy jednak na tym, by zapoznawać się z wydarzeniami w miarę po kolei, to da się to zrobić. Trzeba tylko pamiętać o tym, że film „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie” wymazuje wydarzenia ze wszystkich poprzednich (poza filmem „X-Men: Pierwsza klasa” oraz kilkoma retrospekcjami).

Można też pójść o krok dalej i rozbić filmy na części, aby uwzględnić na osi czasu, a właściwie dwóch osiach czasu, wspomniane retrospekcje. Wspólne dla obu są następujące sceny (uwaga na spoilery!):

W pierwotnej linii czasowej rozgrywały się wydarzenia większości filmów wydanych przed „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie”. W niej świadomość Wolverine’a nie cofnęła się w czasie, by zmienić bieg historii.

Nowa linia czasowa rozpoczyna się wraz z pojawieniem się świadomości Wolverine’a w jego młodszym ciele w filmie „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie”. Można to uznać za drugi soft-reboot cyklu.

Wszystko wskazuje też na to, że film „Logan”, w którym Wolverine poznaje X-23, rozgrywa się w jeszcze innej linii czasowej. Akcja filmu rozgrywa się w 2029 r., a rok wcześniej Charles Xavier miał atak i przypadkowo zabił mnóstwo ludzi.

Do tego warto dodać, że w filmach pojawia się sporo nieścisłości związanych z pewnymi wydarzeniami, wiekiem bohaterów itp. Z kolei w „Deadpoolu 2” również pojawiły się podróże w czasie wpływające na przeszłość i przyszłość.

Warto odnotować, że powstały seriale aktorskie na motywach komiksów o X-Menach, czyli „Legion” i „The Gifted”. Nie są one jednak częścią filmowego uniwersum, tak jak animacje, z „X-Men: The Animated Series” na czele (które doczeka się kontynuacji, „X-Men ’97”).

Poziom serii jest niezwykle nierówny. Niektóre z części cyklu „X-Men” są wybitne, a inne po prostu fatalne - zarówno z tego głównego cyklu, jak i spośród spin-offów. Jeśli miałbym je uszeregować od najlepszego do najgorszego, to lista wyglądałaby jak niżej, a ciekawym pomysłem byłoby oglądanie tej serii od najsłabszych do najlepszych filmów:

Cykl, chociaż wydawany był na przestrzeni blisko dwóch dekad, nie doczekał się definitywnego zakończenia. Przestano kręcić nowe filmy, gdy tylko Disney wykupił wytwórnię Fox, dzięki czemu należący do korporacji Marvel odzyskał prawa do ekranizacji komiksów o X-Menach. Ci z czasem trafią do MCU. Jak na razie w kontekście bycia mutantami na Ziemi-616 mówi się o Ms. Marvel i Namorze.

Patrick Stewart zagrał Charlesa Xaviera w filmie „Doktor Strange w multiwersum obiegu”, gdzie został przedstawiony jako przywódca X-Menów. Był to jednak wariant tego bohatera z Ziemi-818, a nie z Ziemi-616 lub filmowego uniwersum X-Menów. Nie wiadomo, czy ten aktor lub James McAvoy wcielą się w ponownie tę postać w ramach MCU (i czy w ogóle się ona tam pojawi).

Nie jest na tę chwilę też jasne, czy Disney zdecyduje się połączyć filmowe uniwersum X-Menów z Marvel Cinematic Universe za sprawą multiwersum, jak to było w przypadku trzech Spider-Manów w „Spider-Man: Bez drogi do domu”. Nie jest to jednak wcale wykluczone. W serialu „She-Hulk” były easter-eggi związane z Wolverine’em, a Hugh Jackman ma powrócić do tej roli u boku Ryana Reynoldsa w filmie „Deadpool 3”, który ma być częścią MCU.