Heweliusz mnie zaskoczył. Netflix wiedział, co robi
Heweliusz to nowy katastroficzny serial Netfliksa, który zabiera widzów w mroźną i wyjątkowo dramatyczną opowieść o największej katastrofie morskiej w powojennej Polsce. Serial Jana Jana Holoubka i Kaspra Bajona to historia mocna, poruszająca i przede wszystkim dydaktyczna, ale nie w tym belferskim rozumieniu tego słowa.
Netflix jest bardzo pewien tego serialu. Pokazy na festiwalach, pewność w głosie w czasie rozmów z dziennikarzami, aż w końcu fakt dużej dystrybucji pokazów przedpremierowych. Skąd ta pewność? Na pewno dlatego, że pokazy wewnętrzne wypadły nad wyraz dobrze (nic dziwnego, to świetny serial). Pewnie również dlatego, że reżyser Jan Holoubek i scenarzysta Kasper Bajon dowieźli już dwa inne serialowe hity – „Rojsta” i bardzo bliską „Heweliuszowi” „Wielką Wodę”. To w końcu serial, który ma wszystko, aby podbić serca widzów, czyli dobrze opowiedzianą prawdziwą historię. Czy to wystarczy, aby uznać ten serial za udany?
Heweliusz – recenzja
„Heweliusz” ma strukturę kręgów na wodzie wywołanych wrzuceniem kamienia. Najpierw dostajemy fragmenty katastrofy, pierwsze reakcje i szybki przegląd bohaterów, relacji między nimi i emocji, jakie pojawiły się na wieść o tragedii. Podobnie jak ludzie na lądzie, do których w pierwszych godzinach od katastrofy docierały pierwsze informacje, widz wie bardzo niewiele. Kolejne odcinki, to kolejne kręgi, głębsze emocje, konsekwencje wypadku, ale też powolnie rysowane jego przyczyny, aż do wielkiego finału, w którym wszystko staje się jasne.
Fabuła swoich bohaterów swoim bohaterom przygląda się bardzo uważnie. Dokładnie portretuje ich przeżycia, towarzyszy im w najtrudniejszych chwilach. Patrzy, obserwuje, ale raczej nie waży ich emocji, unikając jak ognia oceniania. Nie ma znaczenia, czy przyglądamy się Jolancie (Magdalena Różczka), żonie kapitana Andrzeja Ułasiewicza (Borys Szyc), z którego władze próbują zrobić winnego katastrofy, czy rodzinie Kaczkowskich (Justyna Wasilewska, Tomasz Schuchardt), która straciła swojego żywiciela w wypadku. Pozostałe przy życiu kobiety będą musiały się skonfrontować ze sobą, bo Kaczkowska za śmierć męża obwinia właśnie kapitana i jego załogę, z kolei kapitanowa walczy o dobre imię swojego męża. Ich starcie jest jednak tak wyreżyserowane, aby ujawnić tragizm ich losów. Tragizm, czyli konflikt, którego nie da się rozwiązać i klęska, której nie da się uniknąć.
Jednak to nie starcie z żywiołem jest tematem Heweliusza.
Potęga żywiołu jest bezsprzeczna, a zdjęcia tonącego promu to najwyższa realizacyjna półka. Jednak to nie one, choć wspaniale ukazujące grozę, są tu najważniejsze. Kluczowa jest odpowiedź na to, dlaczego w ogóle doszło do tej katastrofy. Bajon i Holoubek pokazują, jak państwo wspiera rodzimego armatora, wiedzą, że jeśli wina spadnie na niego, to odszkodowania położą firmę na łopatki. Nie liczy się więc nic więcej poza „utrzymaniem miejsc pracy”, co tłumacząc z języka partnerstwa prywatno-publicznego oznacza po prostu ochronę tyłka przedsiębiorcy przed konsekwencjami. „Heweliusz” nie odpowiada na najważniejsze pytania, zwodzi i kluczy, pokazując różne perspektywy i możliwe odpowiedzi na to, co do katastrofy doprowadziło. Konstrukcja serialu sprawia jednak, że ciężar odpowiedzialności spoczywa na całym systemie, dziadostwie rodzącej się w bólach III Rzeczpospolitej i kapitalizmu bez ludzkiej twarzy.
Serial staje się wyrzutem sumienia dla polityków, biznesu i mediów. Nie chodzi nawet o dziadostwo odradzającego się państwa, ale o to, że jego najważniejsi aktorzy mają w 4 literach bezpieczeństwo i procedury, o ile chodzi o realizację własnych interesów. Choć twórcy jeszcze tego nie nazwali, tam pod spodem wszystkich tych problemów, niczym Wielki Przedwieczny Byt czai się siła napędowa piętnowanych przez nich procesów – czyli chciwość, mylnie nazywana przedsiębiorczością.
Wszyscy zawiedli.
„Heweliusz” niebywale potrafi utrzymać wysoki poziom napięcia. Choć historia oparta jest o fakty, wiele nazw własnych i osób zostało pozmienianych, a ponadto całość została skondensowana, aby móc opowiedzieć zwartą historię. Przy czym nie jest to historia tego czy innego bohatera; kapitana, marynarza, pasażera czy wdowy. Choć są bardzo istotne, to pełnią one rolę raczej ilustracyjną, pokazują mechanizm obchodzenia prawdy przez, nazwijmy to tak skrótowo, system.
Niestety serialowi trochę brakuje mocniejszego, politycznego oskarżenia i w kilku miejscach cofa się w pół kroku. Ta zachowawczość nie zawsze wychodzi mu na dobre. Oczywiście finałowe relatywizowanie całej sprawy ma swój wymiar dydaktyczny i jasno wskazuje, że tak wielkie katastrofy muszą być splotem wielu czynników. Ale jednocześnie niektóre wątki zostają tak obciosane, że zostaje po nich jedynie cień – choć wiemy dzisiaj, że część z tych historii mogły mieć niebagatelne znacznie dla organizacji rejsu.
„Heweliusz” to nie tylko świetnia napisana historia, wypełniona po brzegi doskonałą obsadą, ale również świeży wiatr w polskim serialu. Konsekwencje transformacji ustrojowej są już opisywane w powieściach, badaniach naukowych, a nawet coraz częściej trafiają do debaty publicznej bez tego odium pesymizmu, albo gorzej – populizmy. Holoubek i Bajon już prawie tam są, powolutku wprowadzając w polski serial w poważną rozmowę o transformacji.
Heweliusz - obsada:
- Tomasz Schuchardt – Kaczkowski
- Magdalena Różczka – Jolanta Ułasiewicz
- Michał Żurawski – Binter
- Borys Szyc – kapitan Ułasiewicz
- Justyna Wasilewska – Kaczkowska
- Jacek Koman – mec. Ignacy Budzisz
- Konrad Eleryk – Wiktor Skirmuntt
- Michalina Łabacz – Jadwiga Skirmuntt
- Magdalena Zawadzka – matka Bintera
- Jan Englert – ojciec Bintera
- Anna Dereszowska – Zylbern
- Andrzej Konopka – Kubara
- Mirosław Zbrojewicz – Kurzak, kapitan portu
- Dominika Kluźniak – Zaborek
- Piotr Rogucki – Szwedes
- Łukasz Lewandowski – Krzypczyński
- Dariusz Chojnacki – Karpiel
- Jacek Beler – Lemański
- Marcin Jan Januszkiewicz – Ferenc
- Mateusz Górski – Zajdel
- Piotr Lukaszczyk – Korczyński
- Julian Świeżewski – kurier wojskowy
- Mirosław Kropielnicki – Kosiorek
- Magdalena Osińska – stewardessa Ola
- Joachim Lamża – Sulik
- Michał Pawlik – Zawadzki
- Mia Goti – Aga
