„Zapach kobiety” w reżyserii Martina Bresta zapisał się w świadomości wielu odbiorców sztuk wizualnych (także tych, którzy nigdy go nie widzieli) jako obraz znakomity. Słowem „kultowy” określany jest sam film, jest nim też kwitowana rola Ala Pacino (nagrodzona zresztą Oscarem), używa się go wreszcie w kontekście pojedynczych, pamiętnych scen, jak choćby świetnie zrealizowanej i zmontowanej sceny tanga. I nic dziwnego, bo poszczególne komponenty struktury „Zapachu...” niewątpliwie otarły się o kinową wielkość. Nie zamierzam jednak rozdrabniać się ani omawiać filmu w całości, a jedynie zwrócić uwagę na dość ciekawy przypadek jednego z pierwszoplanowych wątków, z którym czas nie obszedł się łaskawie.

Problem tej niezręcznej dezaktualizacji leży w jednym z głównych bohaterów. Jest nim niewidomy podpułkownik Frank Slade (Pacino), którego filmowa historia niewiele ma wspólnego z literackim pierwowzorem i jego pierwszą, włoską ekranizacją z 1974 roku. Typ w obyciu szorstki, nieprzyjemny, momentami wręcz grubiański. Wizerunek Slade'a to wizerunek zapijaczonego choleryka, który, jak mamy się przekonać, w głębi duszy jest człowiekiem nieszczęśliwym, straumatyzowanym, samotnym. Film forsuje obraz Slade'a jako prawdziwego romantyka, wrażliwego miłośnika kobiet, którego z fascynacją obserwuje opiekujący się nim nastoletni Charlie.

No, może z tą różnicą, że Frank potrafi posługiwać się nieco bardziej literackim słownictwem.

Oczywiście, oceniając dzieło filmowe, nie można nie uwzględnić kontekstu czasu. Slade, bądź co bądź, przeważnie okazuje napotkanym kobietom staromodną formę szacunku. A jednak zrealizowany w 1992 roku film miał szansę wybrzmieć nieco inaczej, nie romantyzując skrajnie powierzchownego i przedmiotowego ich traktowania.

Slade nie przyjmuje odmowy. Podchodzi do kobiet, obwąchuje je (!) i odgaduje nazwy perfum. Niektóre czują się w jego towarzystwie ewidentnie niekomfortowo, podpułkownik jest jednak natarczywy i stanowczy. Co jest w tym kontekście bardzo istotne, Frank to człowiek inteligentny; jest świadomy swojego otoczenia i jego reakcji, co czyni jego zachowanie tym bardziej niepokojącym i odpychającym. Wykorzystuje swój wiek i ślepotę, by manipulować innymi. Regularnie wprawia ich w zakłopotanie.

Pomimo zachowań, łagodnie pisząc, najzwyczajniej w świecie nieodpowiednich, Frank uparcie powtarza, że bardzo kocha kobiety. Rzecz w tym, że jego pełne uniesień monologi skupiają się wyłącznie na kobiecej aparycji; choć wielokrotnie wspomina o olbrzymiej wartości płci przeciwnej, wszystkie jego komplementy i peany ograniczają się do aspektów fizycznych. Dla pułkownika kobiety to jeden z pięknych, ale użytkowych aspektów świata mężczyzn. Coś do smakowania, jak whisky czy cygaro. Są dla niego niewątpliwie ważne, ale tylko ze względu na to, co mogą mu dać. Nie szanuje ich zdania czy odmowy; naciska tak długo, aż rozmówczyni się podda.

Według filmowej narracji ten rodzaj postawy, podziwiany przez młodego Charliego, jest niezwykle romantyczny i inspirujący, zwłaszcza że kontrastuje z często oschłą i gburowatą powierzchownością Franka. W gruncie rzeczy jest to jednak kolejny niezwykle problematyczny element jego osobowości.

Al Pacino stworzył kreację niewątpliwie wybitną, nie zmienia to jednak faktu, że wcielił się w uprzedmiatawiającego i przekraczającego granice dżentelmena-satyra, który wmawia nastolatkowi, że zapach kobiety powie mu o niej wszystko.

Współcześnie film o podobnym wydźwięku, ukazujący szereg bliźniaczych zachowań w pozytywnym świetle, poległby natychmiast — bez najmniejszych szans na szersze uznanie. Jasne, to żadne odkrycie, a jedynie kolejny dowód na to, że w ostatnich latach przebyliśmy dość daleką drogę. „Zapach kobiety” jest i pozostanie uwielbiany przez szerokie grono widzów (i pod wieloma względami wciąż znakomicie się trzyma), stał się już jednak swoistym reliktem. Nikła szansa, by w przyszłości wśród nagradzanych tytułów znalazł się podobnie szowinistyczny film, którego twórcy za szczyt romantyzmu uznali nietrzeźwy bełkot o kobiecym kroczu.

To dobrze. Romantyzowanie ubranego w ładne słowa skrajnego seksizmu jest niewątpliwie szkodliwe i krzywdzące, co nie oznacza oczywiście, że twórcy powinni unikać podobnych do Franka postaci; w żadnym wypadku. Wiele zależy przecież od narracji, a i to, co w „Zapachu” wartościowe, dałoby się opowiedzieć inaczej, nie rezygnując z rdzenia historii i charakterów bohaterów.

Film Bresta jest i będzie oglądany przez kolejne pokolenia, coraz bardziej świadome i krytyczne. Niewiele dzieł można przecież nazwać ponadczasowymi; ponadczasowość jest unikalna, a jej brak nie jest niczym złym czy uwłaczającym dziełu. Świat i myśl ludzka idą naprzód, dlatego też naprawdę cenne bywają nieco odbiegające od oryginału, a uaktualniające i reinterpretujące jego wątki produkcje. Takie, które z jednej strony zapewniają historii nieśmiertelność, a z drugiej pozwalają spojrzeć na nią współczesnym okiem, ze świeższej perspektywy. Może przyszedł już czas na nowy „Zapach kobiety”?

W 2018 r. na małych ekranach zadebiutował serial "Chyłka", który podbił serca miłośników kryminałów. Pięciosezonowa produkcja oparta na powieściach autorstwa Remigiusza Mroza skupia się na losach bezkompromisowej i stanowczej prawniczki Joanny Chyłki, która podejmuje się nawet tych najbardziej beznadziejnych i pozornie z góry skazanych na porażkę spraw. Nie tylko one spędzają jej jednak sen z powiek - Chyłka staje się bowiem obiektem obsesji enigmatycznego Piotra Langera.

Langer, spadkobierca holdingu finansowego, zajmuje się nie tylko biznesem swojego tragicznie zmarłego ojca - ma on również osobliwą pasję w postaci zabijania. Choć prokuratorzy podejrzewają, że to właśnie on jest seryjnym mordercą, Langer pozostaje nieuchwytny - nie ma dowodów na to, że młody biznesmen jest odpowiedzialny za bestialski mord kilkudziesięciu osób. Czy poznana na gali charytatywnej tajemnicza kobieta sprawi, ze w końcu popełni jakiś błąd? Odpowiedzi na to pytanie pojawią się w najnowszym serialu od SkyShowtime.

"Langer" to pozycja obowiązkowa nie tylko dla fanów seriali kryminalnych i thrillerów, ale również miłośników Remigiusza Mroza. Produkcja najpewniej będzie cieszyła się sporym zainteresowaniem widzów nie tylko ze względu na zamiłowanie do mrocznych tytułów, których akcja rozgrywa się na polskim podwórku, ale również dlaczego, że jest to część jednej z najpopularniejszych serii, czyli właśnie wspomnianej "Chyłki". Bo chociaż Piotr Langer pojawiał się już na ekranie już wcześniej, to do tej pory jego persona pozostawała dla widzów tajemnicą.

W Langera, nie mogło być inaczej, ponownie wcielił się Jakub Gierszał. Aktor oddał mroczną naturę swojego bohatera, który bez mrugnięcia okiem pozbawia życia swoich ofiar. Warto wspomnieć, że obok niego występuje śmietanka polskich aktorów. W rolę zagadkowej Niny Pokory, która oczarowała Langera podczas gali charytatywnej, wciela się magnetyzująca Julia Pietrucha - za każdym razem, gdy aktorka pojawia się na ekranie, dosłownie hipnotyzuje swoim spojrzeniem. Doskonały casting zrealizowano również w przypadku serialowych prokuratorów, czyli Karoliny "Siarki" Siarkowskiej i Olgierda Paderewskiego, którzy są portretowani przez Magdalenę Boczarską i Piotra Adamczyka.

"Langer" to jeden z najbardziej brutalnych i krwawych seriali, jaki w ostatnim czasie wyszedł spod ręki polskich twórców i chwilami ogląda się go jak mocną zagraniczną produkcję. Wyprodukowany przez Violettę Furmaniuk-Zaorską tytuł, za kamerą którego stanął Łukasz Palkowski, nie tylko oddał mroczny klimat powieści, ale również opowiedział uwielbianą przez czytelników historię autorstwa Remigiusza Mroza na nowo. Katarzyna Górtat-Rzepka i Piotr Rzepka, autorzy scenariusza, skondensowali treść w taki sposób, by była przystępna dla widzów, a Marian Prokop był odpowiedzialny za zdjęcia i mroczne kadry, które zostają w pamięci na długo po seansie.

Serial "Langer" jest dostępny w serwisie SkyShowtime od 22 maja. Dzięki świetnej promocji serwisu, możecie zasubskrybować go w znacznie niższej cenie - aż -40% (link).

Zdjęcie główne: materiały prasowe SkyShowtime, fot. Przemysław Pączkowski.