Od statków kosmicznych po II wojnę światową. Oto najbardziej wszechstronni reżyserzy w historii kina

Trudno mi sobie wyobrazić kogoś, kto kocha, bądź chociaż lubi, kino i nie ceni kunsztu Stevena Spielberga. Bez niego współczesne kino (nie tylko rozrywkowe) wyglądałoby zupełnie inaczej. Jego geniusz najpełniej widać w tym, jak znakomicie radzi sobie totalnie odległych sobie gatunkach i motywach filmowych.

Jak wszyscy wiemy, Spielberg dał światu nie tylko całą masę mocnych wrażeń w thrillerach ("Szczęki"), filmach wojennych ("Szeregowiec Ryan") czy kinie przygodowym ("Indiana Jones", "Przygody Tintina") oraz science-fiction ("Raport mniejszości", "Wojna światów"). Dał on nam też poruszające dramaty historyczne, jak "Lista Schindlera", "Monachium" czy "Lincoln". Spielberg potrafi działać na emocje widza i tworzyć zarówno imponujące spektakle widowiskowe, jak i kameralne dramaty na bardzo poważne tematy.

I ciągle jestem zafascynowany faktem, że co jakiś czas potrafi on tworzyć jednocześnie kompletnie różne od siebie filmy. Do historii przeszedł już bowiem proces powstawania "Listy Schindlera", kiedy to, prosto z Krakowa, Spielberg nadzorował zdalnie produkcję... "Jurassic Park". Z jednej strony rozdzierający emocje dramat o Holokauście, a z drugiej rozrywkowa superprodukcja o dinozaurach, która zrewolucjonizowała efekty specjalne w kinie. I oba filmy okazały się wybitne w swoich gatunkach. Nadal nie wiem, jak udało mu się tego dokonać.

Analogiczna sytuacja miała miejsce w 2017 roku, kiedy Spielberg, kończąc prace nad "Czwartą władzą", szlifował jednocześnie widowisko "Player One".

Ang Lee ma za sobą niesamowitą podróż filmową. Urodzony na Tajwanie reżyser zasłynął najpierw w rodzimej kinematografii, tworząc znakomite, kameralne i niebanalne komedie z elementami romansów, które poruszały nadzwyczaj ciekawe tematy (kryzysy rodzinne, emigracja, homoseksualizm kontra tradycja). O jego pierwszych trzech filmach było głośno w całej Azji, stąd też i zainteresowanie Hollywood.

Jego pierwszym anglojęzycznym filmem była "Rozważna i romantyczna", dramat kostiumowy, który okazał się całkiem sporym sukcesem kasowym. Dzięki niemu Ang Lee mógł przebierać w ofertach i scenariuszach. A że chciał się ciągle rozwijać, to jego kolejne filmy potrafiły być tak odmienne od siebie, jak to tylko możliwe.

"Burza lodowa" z młodym Elijah Woodem, to współczesny dramat psychologiczny. "Przejażdżka z diabłem" – western. Nie bał się stworzenia zarówno erotycznego thrillera ("Ostrożnie, pożądanie"), jak i poruszającego dramatu o kowbojach-gejach (kultowe i znakomite "Brokeback Mountain" utrzymane w poetyce kameralnego indie).

Ale równie dobrze i chętnie radził sobie z wystawnymi widowiskami. Na koncie ma zarówno przepiękne i baśniowe "Przyczajony tygrys, ukryty smok", które wykreowało trend na poetyckie kostiumowe opowieści kung-fu jak i... adaptację komiksu, czyli "Hulka", który przy wszystkich swoich niedociągnięciach i tak podobał mi się bardziej niż "Incredible Hulk" Marvela.

Ostatnio nakręcił też techniczną (niestety tylko) ciekawostkę – film "Najdłuższy marsz Billy’ego Lynna". To pierwszy w historii obraz, który został nakręcony w aż 120 klatkach na sekundę, do tego w 4K i 3D.

Osobiście uważam, że Takashi Miike jest absolutnym popaprańcem. Nie tylko ze względu na to, że ma na swoim koncie kilka zwyczajnie chorych filmów ("Gozu" i przede wszystkim, "Ichi zabójca", które robią sieczkę z mózgu). Najbardziej przeraża mnie to, że potrafi on stworzyć dziko brutalne psychodeliczne kino pełne nieludzkiej przemocy, ale też i swobodnie czuje się w kinie... familijnym.

"Ichi zabójca" to jeden z najbardziej krwawych i szalonych filmów, jakie widziałem, a obrazy w nim zawarte są po prostu szokujące. Jego filmy o Yakuzie należą do potwornie brutalnych. Ale z drugiej strony lubuje się on też w kręceniu rozrywkowych produkcji na podstawie anime (wyreżyserował on pierwszą filmową adaptację "Yattamana". Tak, tego "Yattamana"). Dał też światu prawdopodobnie najlepszy film na podstawie gry wideo, czyli "Ace Attorney". Sporą popularnością w Azji cieszył się też film "Ninja Kids", a w minionym roku premierę miał "JoJo's Bizarre Adventure" oparty na hitowej mandze. Geniusz-schizofrenik?

Wystarczy spojrzeć na imponującą, niezwykle obszerną i różnorodną filmografię Stevena Soderbergha, by zorientować się, czemu znalazł się na tej liście. Chyba nawet on sam nie przypuszczał, że jego debiutancki, skromny film, "Seks, kłamstwa i kasety wideo", rozpocznie niemałą rewolucję w kinie amerykańskim i stanie się przyczynkiem do ponownych narodzin tamtejszego ruchu niezależnych filmowców.

I choć Soderbergh pozostał w duchu filmowcem niezależnym, to rozwinął swoją karierę w najbardziej niestandardowy z możliwych sposób. W jego filmografii znajdziemy zarówno klasyczne dramaty ("Król wzgórza"), filmy mainstreamowe (seria "Ocean’s Eleven", "Erin Brokovich", "Traffic"), komedie kryminalne ("Co z oczu to z serca").

Soderbergh uwielbia też eksperymenty formalne. Filmy "Kafka" i "Dobry Niemiec" nakręcił w czerni i bieli. Używał również poetyki filmowania i ujęć emulujących kino noir z lat 30 i 40. "Schizopolis" to z kolei zwariowana zabawa z nielinearną fabułą. "Full Frontal" to amatorski, nakręcony kamerą z ręki para-dokument, w którym pojawiają się gwiazdy Hollywood. Do "Girlfriend Experience" zatrudnił prawdziwą gwiazdę porno, Sashę Grey.

A gdy dodamy sobie do tego jego flirt z science-fiction ("Solaris") czy kinem akcji ("Ścigana" z gwiazdą MMA, Giną Carano) oraz pracę przy serialach "The Knick" i "Godless" to wyłania się nam obraz filmowego człowieka renesansu.

Stanley Kubrick zawsze narzekał, że miał za mało okazji do opowiedzenia historii, które chciał sfilmować. Ale miał też szczęście spróbowania swoich sił w niemal każdym gatunku, bo każdy jego kolejny film był zupełnie inny od poprzednika.

Plusem jego dość skromnej ilościowo filmografii jest to, że praktycznie w każdym gatunku, jakiego się podjął, nakręcił dzieło wybitne. I tak popełnił on zarówno najlepszy film science-fiction ("2001: Odyseja kosmiczna"), komedię ("Dr Strangelove"), najlepszy film kostiumowy (przepiękny "Barry Lyndon"), wystawne widowisko ("Spartakus"), a także filmy wojenne ("Ścieżki chwały"), i horror ("Lśnienie").

Ridley Scott z kolei ma zbyt dużo okazji do opowiadania historii. Jest jednym z najbardziej płodnych reżyserów i moim zdaniem jego filmografia mogłaby spokojnie zostać uszczuplona o połowę i nic by na tym nie straciła, a wręcz mogłaby zyskać. Zaczynał od świetnego filmu kostiumowego ("Pojedynek"), a niedługo potem nakręcił jego kompletne przeciwieństwo, czyli thriller/horror science-fiction, Mowa oczywiście o kultowym "Obcym".

W sci-fi czuł się wyjątkowo dobrze, stąd też i jego powrót do gatunku przy "Blade Runnerze" czy "Prometeuszu", choć z różnym skutkiem. Ale Scott próbował też swoich sił z filmem sandałowym ("Gladiator"), sensacją ("Czarny deszcz"), a nawet z tak odległymi gatunkami jak komedia romantyczna ("Dobry rok") czy fantasy ("Legenda"). Choć tak jak pisałem, spora część z tych filmów mogłaby w ogóle nie powstać i byłoby to z korzyścią dla świata.

Robert Rodriguez przypomina mi trochę Takashi Miike. Podobnie jak japoński twórca, Rodriguez w pierwszej fazie swojej kariery lubował się w pełnych przemocy obrazach, a potem skierował się ku produkcjom… familijnym. Nie wiem, czy tylko ja tak mam, ale wydaje mi się, że jest w tym dualizmie coś… perwersyjnego.

No bo z jednej strony Rodriguez dał nam m.in. "Desperado", "Maczetę" (scena ze skokiem z okna trzymając się jelit do dziś jest w moim topie). Po drodze skręcił w stronę adaptacji komiksu (i to jednej z najciekawszych formalnie – "Sin City"). A potem zaczął wypluwać z siebie kolejne produkcje pełne akcji, fajerwerków i efektów 3D dla młodego widza. Mali agenci to tylko dobry początek jego przygód z filmami dziecięcymi.