Kod zła: recenzja filmu. Przepraszamy, że nazwaliśmy inny film horrorem roku

Mógłbym za wszelką cenę starać się unikać tych porównań, które dominują w dyskusji na temat „Kodu zła”, ale nie zamierzam udawać, że nie dostrzegam ich trafności. Obraz Perkinsa w istocie przywodzi na myśl miks ikonicznych thrillerów lat 90. („Siedem”, „Milczenie owiec”) z tym, co najlepsze w Uniwersum Obecności. Na ich tle wyróżnia się jednak bardziej przystającą do najwyższych współczesnych osiągnięć kina grozy atmosferą - gęstą i przytłaczająco ciężką - oraz działającymi w służbie tej atmosfery hipnotyzującym stylem i realizacją.

„Longlegs” - bo tak brzmi oryginalny tytuł filmu - przedstawia nam młodą agentkę FBI, Lee Harker (Maika Monroe), która już w pierwszych minutach wykazuje się przed widzem i współpracownikami wyjątkowym darem. Choć łatwiej byłoby go nazwać „przeczuciem” lub „instynktem”, definitywnie czyni on z bohaterki coś na kształt medium. Agent Carter (Blair Underwood), przełożony Lee, zamierza wykorzystać ten dar, by schwytać człowieka nazywającego siebie właśnie Longlegs (Nicolas Cage). Nieuchwytny mężczyzna na przestrzeni trzech dekad w jakiś sposób doprowadził do śmierci dziesięciu rodzin. Choć nie mordował ich bezpośrednio (za zabójstwa odpowiadali ojcowie, którzy ostatecznie popełniali samobójstwo), był związany z każdą z tych spraw, a zaszyfrowane listy pisane tym samym charakterem pisma i podpisane „Longlegs” znaleziono na każdym z miejsc zbrodni. Sprawa, jak widać, wyjątkowo tajemnicza oraz, jak się okazuje, o okultystycznym podłożu. A jakby tego było mało, Harker odkrywa swoje osobiste powiązania z poszukiwanym.

Perkins korzysta ze wszelakich dostępnych narzędzi, by skrupulatnie zbudować nastrój tętniący chłodem, pustką i beznadzieją. Po ciepłe - wówczas bardzo intensywne - kolory sięga wyłącznie wtedy, gdy mają one one przeplatać się z mrokiem nocy („rozjaśnianie” nie byłoby tu do końca trafnym słowem); w czerwonych czy pomarańczowych światłach próżno szukać ocalenia, bo zło wcale się ich nie boi, przeciwnie, smacznie sobie w nich drzemie. Za dnia barwy są przygaszone i stonowane, przefiltrowane po Fincherowsku, a panująca zima pogłębia cały ten portret nieprzyjaznego, w pewnym sensie obcego świata.

Gdy w ten nasączony niepokojem pejzaż twórca wprowadza zbrodnię i stopniowo przybliża nam tytułową postać, nie musi silić się na sztandarowe zabiegi i realizacyjne wygibasy, by skutecznie zagęścić wywoływane w widzu odczucia. Wystarcza odrobina narracyjnej kreatywności, odpowiedni kadr i aktorski popis - doskonała synergia wszystkich tych komponentów gwarantuje lękowy dyskomfort przy jednoczesnym pełnym zaabsorbowaniu seansem. Zresztą, strach i zło czają się tu rownież poza kadrem; umiejętna reżyseria sprawia, że nasze umysły nieco zbyt skwapliwie dopowiadają sobie tę niewidoczną przestrzeń, potęgując obawy.

Odrażający, wręcz epatujący pozbawionym ram złem i szatańską zgnilizną Nicolas Cage jeszcze nigdy nie był tak przerażający. Maika Monroe, wycofana, społecznie niezdarna i zawzięta zarazem, hipnotyzuje. Zadziwiające, że po mimo tak wielu tropów, po które sięga twórca - satanizm, zaszyfrowane wiadomości, procedury kryminalne, medium, opętanie, zagadkowe zbrodnie, manipulacje umysłowe, złowrogie lalki i wiele innych - ani przez moment nie mamy wrażenia, że któryś z nich tu nie pasuje, że był zupełnie niepotrzebny.

Twórca wplótł je w swoją opowieść w taki sposób, że wydają się dla niej całkowicie naturalne; i nawet jeśli dany motyw ostatecznie nie odgrywa tu zbyt istotnej roli, to i tak stanowi integralny element historii i narracji, bez którego całość nie składałaby się w tak skuteczny w oddziaływaniu, sprawnie mieszający twardy thriller z okultystycznym horrorem materiał. W ogóle Perkins łączy gatunkową sferę psychologiczną i nadnaturalną w perfekcyjnie uzupełniający się sposób - mogłoby się wydawać, że nieosiągalny dla większości jego poprzedników. Nie śpieszy się, a strzępy konwencji ubiera w artystyczną, niemal poetycką formę, proponując odbiorcy wzorowy przykład arthouose’owej grozy. Uspokoję, że arthouse’owej bezpretensjonalnie i skupionej jednak na tym, co w gatunku kluczowe. Dlatego też każdy, nawet najbardziej estetyczny z kadrów, zachowuje odpowiednie proporcje piękna i koszmaru. U Perkinsa nie przerażają momenty i drobiazgi - przerażający i niebezpieczny jest cały świat. 

„Kod zła” sprawdza się na każdej z płaszczyzn, okazując się gatunkowo-artystycznym arcydziełem. Eksploruje tytułowe pojęcie etyczne w sposób, który wpływa na widza; sprawia, że czuje się w tym złu zanurzony, tak jakby obcował z jego esencją, z czymś niewłaściwym, niemal przeklętym. Ten mrok wpełza na i pod skórę - pozostaje tam jeszcze jakiś czas po seansie, a my mamy ochotę wejść pod prysznic i wyszorować pokryte smolistymi smugami tego czarnego seansu ciało. Niestety - Perkins nie pozostawia wątpliwości, że prawdziwego zła zmyć się nie da.

Kod zła: od 12 lipca w kinach.

Czytaj więcej o horrorach w Spider's Web: