Świat nie kręci się wokół Harlana Cobena. Kryminały i ich najlepsze filmowe adaptacje

Współcześnie kryminał najczęściej łączy się z thrillerem, kategorią bardzo szeroką i mieszczącą w sobie wiele podgatunków. Stylistycznie spinano z nim dramaty, kino akcji czy - najpopularniejszy w latach 40. i 50. XX wieku - film noir, jednak to właśnie w zespoleniu z dreszczowcem zyskał największą popularność. Widzowie cenią sobie budowanie napięcia, suspens, efekt zaskoczenia, mylenie tropów.

Filmy kryminalne coraz chętniej produkowano w wielu krajach zwłaszcza w latach 90. XX wieku i na początku XXI, a to za sprawą tego, że były one relatywnie tanie - wymagały niewielu efektów specjalnych i można je było kręcić w zwyczajnych, miejskich lokalizacjach. Co więcej, obrazy tego typu gwarantowały aktorom widowiskowe role, a scenarzystom i reżyserom dawały dość duże pole do popisu, szczególnie w kwestii zwodzenia oczekiwań odbiorców.

Z tych właśnie przyczyn gatunek stał się drogą prowadzącą do dystrybucji międzynarodowej dla rywali Hollywoodu. Wiele filmów eksportował Hongkong, Francja, Wielka Brytania, Korea, Japonia, Tajlandia - widownia z całego świata wiązała (i wiąże) z kryminałami podobne oczekiwania, a filmowcy mogą dzięki temu wzbogacać związane z fabułą, postaciami i podjętą tematyką gatunkowe konwencje o kulturowe wątki.

Francuską krótkometrażową produkcję z 1901 roku pt. "Historia pewnej zbrodni" (uznawaną za pierwszy film kryminalny) oparto na serii obrazów; co ważne, inspiracją dla realizatorów pierwszych kryminałów najczęściej była literatura. Powieści, których fabuła zorganizowano wokół zbrodni, były (i są) niezwykle wdzięcznym materiałem do adaptacji, a gatunek - zarówno na ekranie, jak i na papierze - pozostaje jednym z najpopularniejszych. Nie dziwią więc niekończące się przekształcenia spisanych przez rzeszę autorów kryminalnych opowieści w materiały filmowe, nie zaskakuje łapczywe przyjęcie materiałów opartych na książkach Agathy Christie, Jo Nesbø, Harlana Cobena czy Remigiusza Mroza.

Chyba żaden gatunek powieści nie cieszy się tak wieloma znakomitymi adaptacjami filmowymi, jak kryminały. Lista tych naprawdę świetnych i godnych uwagi jest niebywale długa, dlatego też poniższe zestawienie to efekt podyktowanej subiektywnymi odczuciami i preferencjami selekcji. Oto one - jedne z najlepszych adaptacji kryminalnych powieści w historii.

Adaptacja powieści Dashiella Hammetta pod tym samym tytułem. Nie jest to pierwszy obraz pod tym tytułem (pierwszy zrealizowano w 1931 roku), ale to właśnie tę wersję uważa się za klasyk tamtego okresu. Ten odmienny od typowych ówczesnych kryminałów film noir to esencja poczucia osaczenia, paranoi, lęku - grany przez Humphreya Bogarta ikoniczny bohater nie może ufać nikomu. Gęsty klimat i wciągająca po dziś dzień intryga.

Uznawany za jedno z najwybitniejszych filmowych osiągnięć Hitchcocka obraz to adaptacja powieści Patricii Highsmith pt. "Znajomi z pociągu", autorki piszącej głównie thrillery kryminalne i psychologiczne (m.in. "Utalentowany pan Ripley") - zekranizowano ponad 30 jej powieści. Osobiście najbardziej cenię sobie właśnie tę adaptację, łączącą talenty wybitnej pisarki i wybitnego reżysera. Fenomenalne otwarcie, znakomity finał, niejednoznaczna intryga, wyczucie formy i mistrzowskie zdjęcia.

W filmie dwóch przypadkowo poznanych w pociągu pasażerów zawiera układ. Każdy z nich zabije człowieka wskazanego przez wspólnika.

Obraz powstał na podstawie książki mistrza Umberta Eco pod tym samym tytułem. "Imię róży" to z jednej strony rasowy kryminał, z drugiej - kryminał nietypowy, bo osadzony w realiach średniowiecznych. Opowieść o Williamie z Baskerville, który próbuje wyjaśnić okoliczności śmierci młodego benedyktyna, to znakomita adaptacja, która posiada barwne, fascynujące tło, mnóstwo wiarygodnych postaci i wybitnych kreacji aktorskich (z Seanem Connerym na czele).

Adaptacja powieści Thomasa Harrisa (który sam nigdy jej nie obejrzał, obawiając się, że wywrze ona zbyt duży wpływ na jego pisarstwo). Amerykański pisarz podczas studiów pracował jako reporter rubryki kryminalnej - często trafiając na miejsca zbrodni, wpadł na pomysł książki o psychopatycznym mordercy. Postać Hannibala Lectera pojawiła się dopiero w drugiej pt. "Czerwony smok".

"Milczenie owiec" to kultowy thriller kryminalny, zajmujący wysokie miejsca w rankingach najlepszych obrazów gatunkowych wszech czasów, który wciąż działa jak trzeba.

Wyróżniony prestiżowymi nagrodami thriller kryminalny w stylu neo-noir, będący adaptacją pierwszej powieści wybitnego pisarza, Waltera Mosleya ("Śmierć w błękitnej sukience"). Mówi się, że wyprzedził swoje czasy o całe lata - był świeży, ekscytujący, imponujący świetnymi kreacjami (Denzel Washington i Don Cheadle) i niebywale mroczny, a jednocześnie hipnotyzujący ekranowym ujęciem Los Angeles.

Sprawdź także: Najlepsze filmy z Denzelem Washingtonem

Film opowiada o bezrobotnym, ciemnoskórym weteranie wojennym, który otrzymuje dobrze płatną, lecz podejrzaną propozycję odnalezienia białej kobiety.

Clint Eastwood przeniósł na ekran powieść Dennisa Lehane'a - obraz zdobył dwa Oscary i kilaka nominacji, w tym za Najlepszy Film. Nie bez powodu - ta znakomicie obsadzona produkcja (genialni Sean Penn i Tim Robbins) to opowieść zajmująca i zaskakująca, wielowątkowa i, rzecz jasna, sprawnie wyreżyserowana. Docenią ją zarówno miłośnicy kryminalnych zagadek jak i ci widzowie, którzy lubią dopatrywać się w filmach kolejnego dna.

Życie trzech przyjaciół zmienia się, gdy jeden z nich wsiada do niewłaściwego samochodu. Po 25 latach ich drogi znowu się krzyżują.

Adaptacja powieści Gillian Flynn, która napisała również scenariusz do tego kryminalnego dreszczowca. W piątą rocznicę małżeństwa Nicka i Amy, kobieta znika w niewyjaśnionych okolicznościach. W trakcie trwania śledztwa wychodzą na jaw tajemnice oraz dowody świadczące na niekorzyść Nicka, który staje się głównym podejrzanym.

Jest to film fantastycznie skonstruowany i zmyślnie dawkujący widzowi kolejne informacje; znakomity gatunkowiec (przy okazji komentujący też kondycję współczesnych mediów), który trzyma w napięciu, zaskakuje i satysfakcjonuje.

To oczywiście zaledwie wierzchołek góry lodowej, na którą składają się znakomite adaptacje powieści kryminalnych. Wyłoniłem te docenione przez krytykę, ważne dla gatunku i dla mnie osobiście, zdając sobie sprawę, że lista zasługujących na uznanie produkcji jest znacznie, znacznie dłuższa. Bez wahania podpiąłbym do niej m.in. "M jak morderstwo", "Dzikość serca", "Kaznodzieję", "Mężczyzn, którzy nienawidzą kobiet", "Zwierzęta nocy", "Wielki sen", "Człowieka z przeszłością" czy "W upalną noc".